IFR (Instrument Flight Rules) چیست؟

شاید تاکنون برای بسیاری از شما نیز رخ داده باشد که پرواز در شرایط گوناگون آب و هوایی را تجربه کرده باشید. همه ما سوار هواپیما می شویم، چند ساعت پرواز را سپری می کنیم و در نهایت پس از رسیدن به مقصد از آن پیاده می شویم. اما چطور هواپیماها می توانند برای ساعت ها با سرعت 30 هزار پا پرواز کنند و مشکلی برایشان پیش نیاید؟ چگونه خلبانان قادر به پرواز در شرایط نامساعد آب و هوایی هستند؟ در پاسخ به این سوالات باید گفت، خلبانان و خدمه پرواز با مجموعه ای از قوانین عمل می کنند که یکی از آنها قواعد پرواز ابزاری یا IFR نام دارد.

قواعد پرواز ابزاری، یکی از مجموعه مقرراتی است که جنبه های مختلف حمل و نقل هوایی یک کشور و عملکرد هواپیماها به واسطه آن کنترل می شود. این قوانین و مقررات توسط اداره کل هوانوردی فدرال (FAA) برای تعیین و كنترل موقعیت پرواز در هنگامی که شرایط پرواز دیداری (VFR) ایمن نیست، ایجاد شده است. در IFR هوانوردی، به عنوان مثال، خلبان از ابزار موجود در عرشه پرواز برای کنترل، هدایت و تنظیم هواپیما استفاده می کند.

• تفاوت بین IFR و VFR

در این میان چند تفاوت عمده بین قواعد پرواز ابزاری (IFR) و قواعد پرواز دیداری (VFR) وجود دارد. قوانین IFR در شرایطی مورد استفاده قرار می گیرند که شرایط برای VFR مناسب نباشد (قوانین پرواز بصری). پرواز یک خلبان در حالت IFR، به این معنی است که تحت هدایت تیم کنترل ترافیک هوایی (ATC) پرواز می کند.

ATC مسئول هدایت هواپیما از نظر ارتفاع، جهت و سرعت خواهد بود. به طور کلی، IFR هنگامی استفاده می شود که دید در هوا به زیر دو مایل کاهش یابد. اگر دید کمتر از دو مایل باشد، خلبانان قادر نخواهند بود سرعت عمل کافی را برای تغییر شرایط پرواز نسبت به جلوگیری از خطراتی که با آن مواجه می شود، از خود نشان دهد.

در مقابل، قوانین پرواز بصری (VFR) مجموعه مقررات دیگری است که توسط FAA به مرحله اجرا گذاشته شده است. به طور کلی، یک خلبان هنگامی که می تواند مسیر هواپیما را بطور واضح ببیند، خطرات را شناسایی کرده و متناسب با آن حرکت کند، تحت VFR پرواز می کند. 

خلبان با استفاده از VFR، براساس مشاهدات خود در خارج از هواپیما، حرکت می کند. خلبانانی که تحت VFR پرواز می کنند نیازی به بدون کنترل سخت از جانب ATC ندارند. برای اینکه خلبان بتواند تحت VFR پرواز کند باید شرایط هواشناسی بصری(VMC) حفظ شود.

در هنگام پرواز با قواعد بصری، خلبان ملزم است تا ناحیه خارج از کابین خلبان را به طور کامل رصد کند تا از برخورد با هواپیماها و سایر موانع جلوگیری کرده و با خیال راحت پرواز کند.

• آیا IFR از VFR ایمن تر است؟

هر دو قواعد IFR و VFR در شرایط مناسب می توانند بی خطر باشند. به عنوان مثال، هنگامی که شرایط پرواز به گونه ای است که هدایت مسیر باید بر عهده ATC و تحت شرایط استفاده از قواعد پرواز ابزاری قرار گیرد، IFR از VFR امن تر خواهد بود.

در مقابل، در شرایط مساعد آب و هوایی که خلبان دید سریع تری نسبت به ATC دارد، بنابراین استفاده از قواعد پرواز بصری (VFR) ایمن تر خواهد بود. در کل، IFR از VFR چالش برانگیز تر است. با این حال، خلبانانی که دارای تسلط کافی در پرواز با قواعد ابزاری هستند، خلبانان بهتری خواهند شد و این باعث می شود آنها ایمن تر باشند.

هنگامی که به خلبانی امتیازات IFR اعطا می شود، این خلبان می تواند در شرایط دید صفر به میان ابرها پرواز کند. واضح است که این یک شرایط چالش برانگیز است. به این ترتیب، خلبانانی که دارای مجوز پرواز IFR هستند، مهارت خود را در مناطق مختلف نشان داده اند.

همچنین رتبه بندی ابزار منجر به امتیازات IFR، به این معنی است که خلبان قبلاً امتیازات VFR را دریافت کرده است. به دلیل سطح مهارت لازم که خلبانان IFR باید به آن دست یابند، به طور معمول خلبانان دارای این امتیاز، خلبان بهتری محسوب می شوند.

• چگونه جدایی هواپیما تحت IFR تعیین می شود؟

جدایی اصطلاحی است که برای توصیف فاصله بین هواپیما و موانع مختلف موجود در آسمان به کار می رود. هنگامی که یک خلبان تحت IFR پرواز می کند، هدایت هواپیما به ATC بستگی دارد.

این بدان معنی است که ATC وظیفه جدا کردن هواپیما در هوا را دارد و از برخورد احتمالی هواپیما ها در هوا جلوگیری می کند. ATC با استفاده از پارامترهای مختلفی، جدایی را برای هواپیمای تحت IFR حفظ خواهد کرد.

این امر شامل مواردی همچون، مسیر پروازهای مختلف، فاصله بین مسیرهای مختلف پرواز، میزان سرعت هواپیماها و میزان ارتفاع هر هواپیما است. برخلاف رانندگی که عمدتاً در دو بعد وجود دارد، پرواز یک عملیات سه بعدی است. بنابراین، ATC می بایست پارامترهای زیادی را در نظر بگیرد.

ATC برای رصد موقعیت هواپیماهای مختلف در هوا از رادار استفاده می کند. هنگامی که یک خلبان تحت IFR پرواز می کند، می بایست گزارش موقعیت خود را ارائه کند تا زمانی که ATC تماس رادار را تایید کند. اگر خلبان تحت IFR پرواز کند، ATC می بایست حد مجازی را برای قسمت های مختلف پرواز تعیین کند. این حد مجاز شامل محدودیت های مکانی تا سایر پارامترهایی است که پیش تر بیان شد.

اگر خلبان بخواهد از حد مجاز فراتر رود، باید حد مجاز جدیدی را از ATC درخواست کند. این کار به منظور حفظ جدایی لازم میان هواپیماهای موجود در هوا انجام می شود.

• آیا IFR با IMC متفاوت است؟

درک تفاوت بین وضعیت های آب و هوایی و نوع برنامه پرواز بسیار مهم است تا نوع برنامه پرواز توسط IFR یا VFR مشخص شود. به همین جهت، شرایط آب و هوایی با شرایط هواشناسی بصری (VMC) یا شرایط هواشناسی ابزاری (IMC) تعیین می شوند. شرايط آب و هوا در تصميم گيري در مورد اينكه پرواز توسط VFR يا IFR انجام شود، نقش دارد. با این حال، شرایط آب و هوایی تنها شرط لازم نیست.

اگر یک پرواز تحت IFR بلند شده و با شرایط VMC روبرو شود، خلبان نمی تواند بلافاصله شرایط پرواز را به VFR تبدیل کند. بنابراین، با وجود شرایط آب و هوایی VMC، هنگامی که برنامه پرواز تحت IFR تعیین شده است، ممکن است بخش قابل توجهی از زمان پرواز را تحت قواعد پرواز ابزاری انجام دهد.

از طرف دیگر، انجام پرواز VFR تحت IMC نیز بسیار خطرناک تلقی می شود. گاهی اوقات، وقتی خلبان وارد شرایط IMC میشود، ممکن است برنامه پرواز یا شرایط آب و هوایی در پرواز به VFR تغییر کند.

این امر می تواند منجر به بی نظمی فضایی شود، هنگامی که خلبان با تشخیص جای گیری هواپیما در هوا نسبت به سایر موانع مجاور دارای مشکل است. این یکی از شایع ترین دلایل سقوط هواپیمایی است. به همین دلیل، برای هر خلبان بسیار مهم است که تفاوت های بین نوع نقشه پرواز و شرایط آب و هوایی را بداند.

• صلاحیت های پرواز تحت شرایط IFR

به منظور اینکه یک خلبان بتواند تحت IFR پرواز کند، می بایست صلاحیت های لازم را کسب کند. ابتدا، خلبان باید شرایط مختلف را تجربه کند. خلبان باید قادر به پرواز با حداقل شش رویکرد ابزاری در طی شش ماه باشد. خلبان همچنین باید مهارت خود را در مورد روش های برگزاری، رهگیری دوره و کمک های ناوبری ارتقا دهد.

برای خلبانان مهم است که تجربیاتی را تحت رویکردهای IMC و VMC کسب کنند تا مهارت خود را نشان دهند. در طی این تمرین ها، یک خلبان ایمنی لازم است اطمینان حاصل کند که از روش مناسب استفاده می شود. وظیفه خلبان ایمنی رصد و دوری از سایر هواپیماهای موجود در هوا است.

سرانجام، به منظور پرواز تحت IFR، هواپیما نیز باید قادر به انجام چنین کاری باشد. تجهیزات ناوبری موجود در هواپیما در یک بازه زمانی خاص قبل از پرواز باید مورد بازرسی و آزمایش قرار بگیرند.

برخی از ابزارهایی که برای پرواز تحت IFR لازم است شامل یک نشانگر عنوان، یک ارتفاع سنج حساس، یک نشانگر ارتفاع، رادیوها، دینام، ژیروسکوپ و یک هماهنگ کننده چرخش است. اگر خلبان و هواپیما هر دو قادر به پرواز IFR باشند، آن زمان می توان یک طرح پرواز تحت IFR اجرا کرد. برای خلبانانی که می خواهند تحت IFR پرواز کنند، مهم است که از این شرایط استفاده کنند.